सन्तोषी मातालाई हिन्दु धर्ममा महत्त्वपूर्ण देवी मानिन्छ। सन्तोषी मातालाई सन्तुष्टि, खुसी, शान्ति र वैभवकी देवीको रूपमा हिन्दु धर्ममा पूजा गरिन्छ। धार्मिक मान्यता अनुसार सन्तोषी माता भगवान् श्री गणेशको छोरी हुनुहुन्छ (यद्यपि पुराणमा यो उल्लेख गरिएको छैन) ।
सन्तुष्टि हाम्रो जीवनमा धेरै महत्त्व राख्छ । यदि सन्तुष्टि छैन भने, एक व्यक्ति मानसिक र शारीरिक रूपमा धेरै कमजोर हुन्छ। सन्तोषी मा हामीलाई सन्तुष्टि दिनुहुन्छ । हाम्रो जीवनमा खुसीको बहार ल्याइदिनु हुन्छ ।
माता सन्तोषीको पूजा गर्दा धन, विवाह र सन्तान सुख प्राप्त हुन्छ। यो मानिन्छ कि सन्तोषी माताको पूजाले मान्छेहरूको चाहना पुरा गर्दछ । आमा सन्तोषीको आरतीले दिमागलाई सन्तोष प्रदान गर्दछ र दिमागलाई शान्त बनाउँछ ।
शुक्रबार उपवास तीन तरिका बाट गरिन्छ। यस दिन भगवान शुक्रको साथ–साथ सन्तोषी माता तथा वैभवलक्ष्मी देवीलाई पूजने प्रचलन छ । तीन उपवासको विधिहरू फरक छन् । शुक्रबार सन्तोषी माता उपवास बसेका पुरुष र महिलाहरूका लागि उपवास विधि निम्नानुसार छ ।
सन्तोषी माता व्रत विधि :–
सूर्योदय हुनु अघि उठ्नुहोस् । घर सफा गर्नुहोस् र नुहाउनुहोस् । घरको पवित्र स्थानमा सन्तोषी माताको मूर्ति वा तस्बिर स्थापना गर्नुहोस् । सम्पूर्ण पूजा सामग्री र शुद्ध पानीलाई एउटा ठूलो पात्रमा भर्नुहोस् । पानीले भरिएको भाँडामा गुड र चनाले भरिएको अर्को भाँडा राख्नुहोस्। भगवान सन्तोषीलाई विधि–विधान साथ पूजा गर्नुहोस् ।
यस पछि सन्तोषी माताको कथा सुन्नुहोस् । त्यसपछि, आरती गर्नुहोस् र सबैलाई गुड र चनाको प्रसाद वितरण गर्नुहोस् । अन्तमा, ठूलो पात्रको जलले घर वरिपरि छर्कनुहोस् र बाँकी पानी तुलसीको बोटमा राख्नुहोस् ।
त्यस्तै गरी, १६ शुक्रबारको नियमित व्रत राख्नुहोस् । र अन्तिम शुक्रबारको दिनमा छिटो विसर्जन गर्नुहोस् । विसर्जनको दिनमा उपरोक्त विधिबाट सन्तोषी माताको पूजा गर्नुहोस् र ८ बच्चाहरूलाई खीर–पुरी खुवाउनुहोस् र तिनीहरूलाई दक्षिणा र केराको प्रसाद दिएर पठाउनुहोस् । र अन्तिममा भोग लगाइएको प्रसाद आफैले लिनुहोस् ।
